Gopher, genellikle text tabanlı (düz yazı) bilgilere menüler yardımıyla kolayca ulaşılmasını sağlayan bir sistem ve bu sistemin kullandığı TCP/IP protokolüne verilen genel addır. Bu çesit bir menü yapısı dizin-alt dizin ilişkisine benzer. Ana menüdeki her bir madde seçildiğinde onun altında ya başka menü(ler) vardır ya da görüntülenebilir bir döküman. Bu şekilde, istenilen bilgilere menüler takip edilerek ulaşılır.
Gopher, 1993-95 yılları arasında çok popülerdi. Bilgi sınıflandırma ve sorgulama sistemi olarak internet dünyasında adeta bir devrim yaratmıştı. Web'in ortaya çıkışı, Gopher'ın da sonu oldu. Bu sistemlerin kullanımı her geçen gün azalmakla birlikte, hala çok fazla sayıda bilgi gopher sitelerinde tutulmaktadır.
Gopher sitelerine Web Listeleyicileri üzerinden erişmek mümkündür. Bunun için gerekli URL : gopher://gopher-sitesi-adresi şeklindedir. Sadece gopher erişimi sağlamak için geliştirilmiş programlar da vardır.
--------------------------------------------------------------------------------
8.3.2. Gopher ile hangi tür bilgilere ulaşılır?
Gopher menüleri yardımıyla, FTP merkezlerindeki programlar, ses, resim dosyalari, text vb gibi pek çok bilgiye erişilebilir. Gopher menüsündeki maddeler, bir merkezdeki kullanıcıların isim/adres bilgilerini sorgulayan bir sistem bile olabilir (phone book). Gopher aynı zamanda diğer internet servislerine (ftp, telnet, wais, www, finger, archie) 'gateway'lik te yapabilir.
--------------------------------------------------------------------------------
8.3.3. Bir merkezin gopher adresini bilmiyorum. Nasıl ulaşabilirim?
Dünyadaki hemen hemen tüm gopher servisleri birbirleri ile linktir. Size en yakın Gopher servisi yoluyla gerekli menüleri takip ederek pek çok yere ulaşmak olasıdır. Genellikle "All Gophers in the World" vb şeklindeki menü maddeleri altında Gopher servisleri coğrafi olarak dizinler içinde tutulurlar (Avrupa, Amerika, Afrika vb gibi). Buradan, ülkeler, şehirler, üniversiteler bazında tarama alanını daraltmak mümkündur. Minnesota, Netlink gopherları kayıtlı tum gopher sunucularının dökümünü tutmaktadır. Bilkent Gopher'ında (gopher://gopher.bilkent.edu.tr) bunların mirror'ı vardır. Gopher listesini dosya olarak alabilir üzerinde tarama yapabilirsiniz.
Gopher servislerinin adresleri de (genellikle) standart ve hiyerarşiktir. Normal olarak gopher.kurum veya gopher.dep.kurum adresleri (eğer var ise) çalışır. Örneğin gopher.berkeley.edu, gopher.cs.berkeley.edu adresleri denemeye değer. Web için ise "gopher"i www ile değistirerek denemek anlamlıdır. Bu tarz bir yaklaşımla değişik kurumların gopher adreslerini (domain adreslerinden yola çıkarak) bulmak olasıdır.
--------------------------------------------------------------------------------
8.3.4. Gopher bookmark nedir?
Gopher ile sıkça eriştiğimiz bazı bilgilere (ya da linklere) tek seferde ulaşmak için oraya ait gopher adresi ile birlikte tüm alt dizin bilgilerini kaydetmemiz gerekir. Buna olanak tanıyan seçeneklere 'bookmark' adı verilir. Hemen hemen tüm Gopher programları 'bookmark' tanımlamasına izin verirler. Bu şekilde ana menüden (top level directory) çok altlardaki bir dosyaya vb kolayca erişilebilmektedir.
--------------------------------------------------------------------------------
8.3.5. Gopher üzerinden Anonymous FTP nasıl yapılır?
Bunun için, ya Gopher menüsünde o FTP merkezi için bir link vardır ve o link seçilerek FTP yapılır ya da uygun bir menüden "FTP yapmak istediğinizi" belirtirsiniz. Unix gopher'da f tuşuna bastığınızda gopher üzerinden sizin vereceğiniz bir adrese ftp yapılır ve sonuçlar gopher menüleri olarak gelir.
--------------------------------------------------------------------------------
8.3.6. Gopher üzerinden nasıl tarama yapılır? Veronica, Jughead nedir?
Verilen anahtar kelime(ler) üzerinden Gopher ile tarama yapabilirsiniz. Bu tarama sistemlerinden biri VERONICA (Very Easy Rodent-Oriented Net-wide Index to Computerized Archives) dir. Veronica, Gopher menülerindeki başlıkların bir arada bulunduğu bir indeksleme sistemine benzer. Başlıklardaki sözcükler "anahtar sözcük" olarak kabul edilir. Veronica ile tarama yaptıktan sonra, verdiğimiz anahtar kelimenin /kelimelerin olduğu başlıklardan oluşan bir gopher menu yapısı karşımıza çıkar. Yani bulunan tüm her şey bir menü yapısı içinde bize sunulmaktadır. Söz gelimi FORTRAN ile ilgili bir tarama yapmak istediğimizde yapmamız gereken, bu kelimeyi anahtar kelime (keyword) olarak vermektir. Veronica servisi, Internet üzerinde kayıtlı yüzlerce gopher servislerine ait menüleri tarayarak sonuca ulaşır. Jughead (Jonzy's Universal Gopher Hierarchy Wxcavation And Display) servisi de Gopher üzerinden kullanılabilecek bir tarama yöntemidir. Kullanma biçimine göre farklılık gösterir. Tarama sonucu gene gopher menüleri olarak karşımıza çıkar.
Veronica ve Jughead kullanmak için ayrı bir program yoktur. Veronica için Gopher menülerinden Veronica menüsü seçilerek bu servise ulaşılır. Size en yakın Gopher servisinden Veronica'ya bir link varsa onu kullanın. Dünya üzerinde 10 civarında Veronica server vardir. Bilkent ve ODTU Gopher'larında veronica linkleri bulabilirsiniz. Gelen menüden tarama yapacağınız bir Veronica servisi seçip sadece "anahtar sözcükleri" girmeniz gerekiyor. Jughead ile tarama yapmak için de Gopher menüsünden ilgili seçenek seçilmelidir. Örnek olarak, gopher.bilkent.edu.tr 'de ana menüden "Search Over Gopher Space" seçilip yukarıdaki tarama mekanizmaları kullanılabilir.
--------------------------------------------------------------------------------
8.3.7. "Subject Trees" ve " Gopher Jewels " nedir?
Gopher menülerinde görülen "Subjest Trees" seçenekleri, Gopher sistemi ile erişilebilen bilgileri konularına göre gruplayıp her bir grubu oluşturan seçilmis yerlere linkler koyarak oluşturulmaktadır. Böylece, Matematik, Biyoloji, Ekonomi vb şeklinde konulardan (Subject) oluşan bir menü sistemi ortaya çıkmaktadır. Değisik merkezlerde değisik "Subject Trees" olabilir. Genellikle, gopher servislerinde "tanınmış Subject Trees"lere linkler bulunur.
"Gopher Jewels", Subject Trees yaklaşımındaki gibi, Gopher ile ulaşilabilen bilgileri bazı seçilmiş konulara göre sınıflayarak üst menüler oluşturur ve ek bazi kolaylıklar sağlar. Aranan bilginin (keyword(s)) geçtiği bütün konu başlıkları ayırım yapılmaksızın listelenir. Gopher Jewels menüleri içinden jughead taraması yapilabilir. Menü sistemi içinde, bir menüden ara menüler atlanarak herhangi bir başka menüye, hatta en baştaki menüye geçilebilir.
Etiketler: Gopher
